II LU - Podział polityczny Europy u schyłku XX wieku

Europa, po II wojnie światowej, była miejscem rywalizacji dwóch wielkich bloków: kapitalistycznego – związanego z państwami Europy Zachodniej i socjalistycznego – państw będących w strefie wpływów Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR). Obydwa bloki tworzyły też odrębne organizacje wojskowe. W przypadku państw Zachodu było NATO, które jest obecnie największą tego typu organizacją na świecie. Dla państw Bloku Wschodniego był nieistniejący od lat 90. Układ Warszawski. Pomiędzy nimi istniała silna rywalizacja na tle gospodarczym, politycznym (w tym posiadania swoich wpływów w różnych regionach świata), czy wojskowym (przejawiającej się w wyścigu zbrojeń). Podział Europy w latach 1945-1989 przebiegał wzdłuż tzw. Żelaznej Kurtyny.

Po przemianach zapoczątkowanych w Polsce przez ruch związkowy Solidarność – organizacji, która stała się symbolem przemian demokratycznych w Europie Środkowo-Wschodniej, po upadku w 1989 roku Muru Berlińskiego, który dzielił Berlin na dwie strefy wpływów – sowiecką i aliancką i był symbolem rozbicia dzisiejszych Niemiec na Republikę Federalna Niemiec (RFN) i Niemiecką Republikę Demokratyczną (NRD) nastąpił upadek Związku Radzieckiego. Przemiany polityczne w Europie stały się bardzo dynamiczne. Doszło do podziału istniejących wcześniej krajów. W efekcie liczba państw leżących w Europie w całości lub częściowo przez ostatnie 30 lat zwiększyła się 33 do 47.

 1990

zjednoczenie Niemiec – polegające na połączeniu RFN i NRD i powstaniu jednego państwa – Niemieckiej Republiki Federalnej

 1991 

rozpad ZSRR, w wyniku którego doszło do wydzielenia wielu nowych państw, z których wiele nigdy wcześniej nie istniało na mapie świata:

• Rosja
• kraje bałtyckie: Litwa, Łotwa i Estonia
• Białoruś
• Ukraina
• Mołdawia
• Kazachstan

  1992

rozpad Czechosłowacji, od 1 stycznia 2003 w jej miejsce powstały dwa państwa: Czechy i Słowacja

  1991 - 1992

rozpad Jugosławii. W wyniku krwawych działań zbrojnych doszło do proklamowania niepodległości nowych państw. Powstały:

• Słowenia
• Chorwacja
• Macedonia
• Bośnia i Hercegowina
• Serbia i Czarnogóra - pozostałość po dawnej Jugosławii

    2006

oddzielenie się Czarnogóry od Serbii

W Europie istnieją też obszary, posiadające własne władze i w pełni kontrolujące zajmowane terytorium, jednak nie uznane na arenie międzynarodowej. Tego typu terytoriami są: Kosowo, które ogłosiło niepodległość w 2008 roku jednak, choć uznane przez wiele państw na świecie, w tym Polskę, jest ciągle formalnie częścią Serbii, i Naddniestrze – traktowane jako część Mołdawii – jego władze ogłosiły samodzielność już w 1990 roku.
Oprócz 47 państw na mapie politycznej Europy znajdują się jeszcze obszary mające status terytoriów zależnych (odrębnych terytoriów, które nie są do końca niepodległe i są w pewnym stopniu zależne od jakiegoś państwa) lub autonomicznych (obszary które są częścią państwa, lecz posiadają pewny stopień niezależności od władzy centralnej)

  Terytoria niesamodzielne w Europie

Państwo dominujące	Nazwa terytorium	Status
Wielka Brytania	Gibraltar         Guernsey         Jersey         Wyspa Man	terytorium zależne          podległe Koronie Brytyjskiej          podległe Koronie Brytyjskiej          podległe Koronie Brytyjskiej
Norwegia	Svalbard         Jan Mayen	autonomia                 autonomia
Dania	Wyspy Owcze	autonomia

klasa IIa i IIk - profile glebowe

Mianem pedosfery określana jest powierzchniowa, biologicznie czynna warstwa skorupy ziemskiej(do 2 m głębokości). Zachodzące w niej procesy glebotwórcze – jak np. oglejenie, bielicowanie, brunatnienie, humifikacja, torfienie, murszenie, lateryzacja – prowadzą do przekształcenia skały macierzystej w glebę, która jest powszechnie wykorzystywana przez człowieka do produkcji żywności (rolnictwo). O jakości gleby decyduje przede wszystkim ilość zawartej w niej próchnicy – im jest jej więcej, tym gleba jest bardziej żyzna.

W zależności od rodzaju skały macierzystej, klimatu, roślinności, mikroorganizmów oraz od czynników orograficznych i hydrograficznych powstawać mogą różne typy gleb:

- gleby inicjalne (litosole, regosole, arenosole, leptosole) – charakteryzują się niskim stopniem przeobrażenia skały macierzystej; występują w trudnych warunkach naturalnych (obszary wysokogórskie, polarne, pustynne); praktycznie nie nadają się pod uprawę;  wyjątkiem są rędziny, które powstają na podłożu węglanowym, np. wapiennym, i często bywają urodzajne;



- gleby glejowe (glejosole) – tworzą się na terenach podmokłych (często zamarzających – wieloletnia zmarzlina); są mało urodzajne;
 

- gleby bielicowe (podzole) – powstają w środowisku kwaśnym, głównie na piaskach, w pasie borealnym; występują w podłożu lasów iglastych; na ogół nie są urodzajne;
 

- gleby brunatne (kambisole) – tworzą się przeważnie na glinach, w wilgotnym klimacie strefy umiarkowanej; występują w podłożu lasów liściastych i mieszanych; zaliczają się do gleb urodzajnych;
 

 - gleby płowe (luwisole) – powstają na lessach i glinach w pasie subborealnym, cechują się wymyciem do niższego poziomu minerałów ilastych, co odróżnia je od gleby brunatnych; są też od nich mniej urodzajne;

- czarnoziemy – to bardzo żyzne gleby wytworzone na podłożu lessowym; są charakterystyczne dla obszarów suchych – trawiastych stepów strefy umiarkowanej;

 

 - szare gleby leśne (szaroziemy) – podobne do czarnoziemów, ale występują na obszarach chłodniejszych; zawierają znacznie mniej próchnicy i przez to nie są tak bardzo urodzajne;

- gleby kasztanowe (kasztanoziemy) – tworzą się na podłożu lessowym, w klimacie bardziej gorącym niż czarnoziemy; jako gleby znacznie wysuszone wymagają nawadniania w czasie uprawy;

- gleby cynamonowe (kalcisole) –  powstają ze skał węglanowych i są typowe dla regionu śródziemnomorskiego; na ogół urodzajne;

- buroziemy i gleby szarobure (gipsosole) – występują na obszarach półpustynnych w pasie subborealnym i subtropikalnym; cechują się dużym zasoleniem, co znacznie obniża ich żyzność.

- żółtoziemy i czerwonoziemy (akrisole, nitozole) – tworzą się w wilgotnym klimacie zwrotnikowym (monsunowym) i równikowym; mają charkterystyczną rdzawą barwę (na skutek silnego wymywania krzemionki w glebie pozostają głównie związki żelaza); są urodzajne;
 

- lateryty (plintosole) – występują w pasie tropikalnym, na obszarach objętych porą suchą i deszczową; wielokrotne nawilżanie i wysuszanie prowadzi do powstania twardej pokrywy laterytowej; raczej mało urodzajne.
 

Występowanie w/w typów gleb (z wyjątkiem gleb inicjalnych górskich) związane jest ze strefami klimatycznymi. Oprócz tego istnieją też gleby astrefowe, które tworzą się niezależnie od szerokości geograficznej:

- mady (fluwisole) – zbudowane z osadów naniesionych przez wodę; najczęściej występują w dolinach rzek, poza tym u wybrzeży mórz i jezior; przeważnie są bardzo urodzajne;

- gleby bagienne (histosle) – tworzą się w wilgotnych zagłębieniach terenu; w zależności od środowiska mogą to być gleby torfowe, mułowe, murszowe i in.; na ogół są żyzne, choć niekiedy bywają zbytnio zawilgocone; do gleb pobagiennych zaliczają się czarne ziemie – są one znacznie osuszone i dzięki temu bardziej wartościowe;

- gleby słone (sołońce, sołonczaki) – występują głównie w klimatach suchych, w sąsiedztwie solnisk; ze względu na duże zasolenie, rzadko są wykorzystywane do celów rolniczych;

- gleby antropogeniczne (industrioziemy, urbisole, hortisole i in.) – przekształcone działalnością człowieka; przeważnie są to gleby zdegradowane przez przemysł (industrioziemy) lub zabudowę miejską (urbisole); trzeba też jednak pamiętać o glebach, na które człowiek wpływa pozytywnie, np. użyźnianych na wiele sposobów glebach ogrodowych (hortisolach).