środa, 19 października 2011

Zadanie - klasa II TMEH

TREŚĆ DO ZADAŃ
Podstawowymi czynnikami decydującymi o zróżnicowaniu społeczno - kulturowym ludności świata są język i religia. Wspólnota języka i religii w dużym stopniu rozstrzyga o przynależności do danej grupy etnicznej, oraz jest bardzo istotnym wyróżnikiem tożsamości narodowej. 
Języki świata
Ze względu na olbrzymie zróżnicowanie językowe ludności świata oraz brak pełnych informacji dotyczących występowania poszczególnych języków, ich podobieństw i różnic, nie można jeszcze dokonać pełnej ich klasyfikacji. Językoznawcy na podstawie stwierdzonych podobieństw grupują poszczególne języki w grupy językowe, które z kolei łączy się w rodziny językowe. 
Najbardziej rozpowszechnione rodziny językowe to:

1) Indoeuropejska – jest najbardziej rozpowszechniona przestrzennie, należącymi do niej językami posługuje się ok. 1/3 ludności świata. W jej skład wchodzą następujące grupy językowe: języki germańskie (angielski, niemiecki, holenderski, szwedzki, duński), języki romańskie (francuski, włoski, hiszpański, portugalski, rumuński), języki słowiańskie (polski, czeski, słowacki, rosyjski, ukraiński, bułgarski, serbski, chorwacki), języki bałtyckie (litewski, łotewski), języki celtyckie (irlandzki, szkocki, walijski, bretoński), języki indoirańskie (irański, urdu, hindi) występujące w Iranie, Afganistanie, Pakistanie i północnych Indiach oraz pozostałe (grecki, albański, ormiański);
2) Semito-chamicka – (np. arabski, hebrajski) obejmuje głównie Afrykę Północną i Półwysep Arabski;
3) Kongo-kordofańska – najbardziej rozpowszechniona rodzina języków w środkowej i południowej Afryce, w jej skład wchodzi podrodzina Niger-Kongo grupująca głównie języki bantu;
4) Nilo-saharyjska – jest to hipotetyczna rodzina obejmująca ok. 150 języków rozprzestrzenionych od Czadu poprzez południowy Sudan, Kenię, po północną Tanzanię (np.: język masajski, dinka);
5) Khojsan (języki buszmeńsko-hotentocki) – (głównie język nama) rozpowszechniona głównie w Afryce Pd.-Zach. (Angola, Namibia, Botswana, RPA);
6) Kaukaska – (np. gruziński, czeczeński, inguski) rozpowszechniona głównie wśród ludów zamieszkujących góry Kaukaz;
7) Drawidyjska – (np. tamilski, telugu) rozpowszechniona głównie w południowej części Indii i na Cejlonie;
8) Chińsko-tybetańska – (chiński, tybetański, kareński) rozpowszechniona głównie na terenie wschodnich Chin, Tybetu i Birmy (stan Karen na pd. wsch.); posługuje się nimi ponad 1,3 mld ludzi;
9) Uralska – obejmuje dwie grupy językowe: ugrofińską (np.: fiński, estoński, węgierski, lapoński) i samodyjską rozpowszechnioną głownie w pn.-zach. Syberii;
10) Austryjska – rozpowszechniona głównie w Azji Południowo-Wschodniej na Madagaskarze i wyspach Oceanii. Dzieli się na dwie gałęzie:
austroazjatycką, rozpowszechnioną głównie na Półwyspie Indochińskim (Wietnam, Kambodża, Tajlandia – główne języki: wietnamski, kmerski),
austronezyjską, w której wyróżnia się trzy grupy języków: miao-jao (występujące w południowych Chinach, Laosie i Wietnamie), thaj (występujące w Tajlandii, Birmie, Laosie, Wietnamie), indonezyjsko-oceaniczną (występującą w Indonezji, Madagaskarze, Filipinach oraz wyspach Melanezji i Polinezji);
11) Ałtajska – liga językowa obejmująca trzy grupy języków: tureckich, mongolskich i mandżursko-tunguskich rozpowszechnionych od Turcji, przez centralną Azję aż po wschodnią Syberię i Mandżurię (główne języki: turecki, uzbecki, mongolski, buriacki);
12) Języki paleoazjatyckie – jest to sztucznie utworzona grupa niespokrewnionych ze sobą rodzin językowych i języków, którymi posługuje się rdzenna ludność wschodniej Syberii i Dalekiego Wschodu;
13) Języki australijskie i papuaskie – grupa języków rdzennej ludności Australii i Nowej Gwinei;
14) Języki indiańskie – sztucznie utworzona grupa wielu rodzin językowych grupujących języki Indian obu Ameryk. Do tej pory opisano i sklasyfikowano w 150 rodzin językowych ok. 1000 języków indiańskich. Najważniejsze języki współcześnie występujące to: keczua (Peru, Boliwia), ajmara (Boliwia), guarani (Paragwaj, Brazylia, Argentyna).

Istnieją również na świecie trzy ważne języki o nieustalonej przynależności do żadnej rodziny językowej; są to: język japoński, koreański i baskijski.

Biorąc pod uwagę ilość osób posługujących się na co dzień danym językiem, w czołówce znajdują się: chiński (1300 mln), hindi (460 mln), angielski (400 mln), hiszpański (360 mln), arabski (200 mln), bengalski (200 mln), indonezyjski (180 mln), portugalski (176 mln), rosyjski (160 mln).




Religie świata
Kolejnym ważnym czynnikiem różnicującym populację ludzką jest wyznawana religia
Głównymi religiami świata są: 

Chrześcijaństwo – będące największą religią monoteistyczną (wiara w jednego boga) świata skupiającą we wszystkich odłamach ok. 2 mld wyznawców. Powstało w I wieku n.e. na terenie Palestyny. Chrześcijaństwo głosi wiarę w jednego Boga w trzech osobach (Bóg Ojciec, Syn Boży i Duch Święty), czyli Trójcę Świętą. Podstawę wiary stanowi Boże Objawienie zawarte w Piśmie Świętym (Biblii), co sprawia, że korzysta ono także z tradycji judaizmu. W historii chrześcijaństwa odnotowano liczne schizmy i herezje, powodujące rozbicie pierwotnie jednolitego kościoła. Najważniejsze odłamy to:
• Katolicyzm ( ponad 1 mld wyznawców ) rozpowszechniony głównie w Europie Południowej i Środkowej oraz Ameryce Łacińskiej;
• Protestantyzm ( ok. 400 mln wyznawców ) – tą nazwą obejmuje się wszystkie kościoły ewangelickie powstałe po zapoczątkowanym w XVI w. ruchu religijnym – reformacji. Protestanci koncentrują się głównie w północno-zachodniej Europie, USA, Kanadzie, Australii, Nowej Zelandii i RPA;
• Prawosławie ( ok. 240 mln wyznawców ) powstało po schizmie w 1054 r. i oddzieleniu się kościoła bizantyjskiego od chrześcijaństwa zachodniego. Wyznawcy prawosławia dominują w Rosji, Ukrainie, Białorusi, Grecji, Bułgarii, Rumunii, Serbii, Macedonii oraz na Bliskim Wschodzie;
• Anglikanizm ( ok. 74 mln wyznawców ), kościół państwowy w Anglii, powstały w XVI w. na podstawie edyktu parlamentu ( Akt Supremacji – 1534 r.) oraz działalności króla Henryka VIII. Działania te doprowadziły do uniezależnienia się od papieża. W anglikanizmie widoczne są teologiczne wpływy reformacji, głównie kalwinizmu.

Islam – druga wielka religia monoteistyczna założona w VII w. przez proroka Mahometa. W roku 622 Mahomet uciekł z Mekki do Medyny (hidżra), obawiając się prześladowań za głoszone poglądy. Datę tę uważa się za początek ery islamskiej i początek kalendarza muzułmańskiego: 1 rok A.H. (anno hidżra). Islam opiera się na wierze w jednego Boga – Allaha, objawiającego się prorokom, z których ostatnim i największym był Mahomet. Świętą księgą islamu jest spisany przez Mahometa Koran, zawierający przekazane mu przez Boga Objawienie. Praktyka życia religijnego muzułmanina opiera się na przestrzeganiu pięciu obowiązków, zwanych filarami wiary:

1. Publiczne wyznanie wiary w jednego Boga (szahada).
2. Obowiązkowa modlitwa pięć razy dziennie (salat).
3. Post w miesiącu ramadan (saum).
4. Płacenie jałmużny (zakat).
5. Pielgrzymka do Mekki, raz w życiu, w miarę możliwości (hadżdż).

Zasady religii i kultury islamskiej ukształtowały się na bazie przepisów zawartych w Koranie oraz Sunnie (tradycji Proroka) obejmującej zbiór opowieści dotyczących jego postępowania oraz wypowiedzi na temat wiary i zachowania się muzułmanów. Na podstawie Koranu i Sunny powstało prawo muzułmańskie – szariat. Wyznawcy islamu dominują głównie w północnej Afryce, na Bliskim Wschodzie, w Azji Centralnej i Południowo-Wschodniej. Islam również nie ustrzegł się podziałów, dwa jego główne odłamy to sunnici ok. 90% wyznawców, i szyici ok. 10% (np. południowy Irak i Iran).

Judaizm – najstarsza religia monoteistyczna, która dała początek chrześcijaństwu i islamowi. Początki jej sięgają Abrahama, który ok. 2000 roku p.n.e. wyruszył z Ur w Mezopotamii do Kanaan. Święta księga judaizmu to Tora (Pięcioksiąg Mojżeszowy, wg tradycji przekazany mu na górze Synaj), będąca najważniejszą częścią Starego Testamentu. Drugą ważną księgą jest Talmud będący rodzajem kodeksu prawnego i religijnego oraz komentarzem do Tory. Judaizm jest religią narodu żydowskiego, liczbę jego wyznawców szacuje się na mniej więcej 18 mln.

Hinduizm – religia politeistyczna rozwinięta w Indiach. Cechuje ją brak jednolitej doktryny religijnej. Spośród licznych początkowo bóstw obecnie najważniejsze są Wisznu i Siwa. Hinduizm zakłada, że trwanie świata opiera się na jego odnawianiu się w kolejno następujących cyklach. Człowiek w swoich kolejnych wcieleniach może stopniowo się doskonalić, aby uwolnić się od złych uczynków i uzyskać zbawienie. Liczba wyznawców sięga 790 mln i skupiają się głównie w Indiach.

Buddyzm – religia powstała w Indiach w V w. p.n.e. skąd rozpowszechniła się na tereny Azji Południowo-Wschodniej i Wschodniej. Jej założyciel to książę Siddartha Gautama, zwany Buddą (Przebudzony, Oświecony, zrezygnował z dostatniego życia i został wędrownym ascetą i mędrcem). Buddyzm jest z założenia systemem ateistycznym, gdyż uznaje, że bogowie nie mają żadnego znaczenia wobec samodzielnej drogi człowieka do doskonalenia się, wyzwolenia z cyklu kolejnych wcieleń ( reinkarnacji ) i osiągnięcia całkowitego spokoju, czyli stanu nirwany ( wygaśnięcia wszelkich pragnień ). Liczbę buddystów szacuje się obecnie na mniej więcej 354 mln.

Konfucjonizm – jest doktryną religijno-filozoficzną i etycznospołeczną głoszoną przez Konfucjusza (551-479 p.n.e.) oraz jego uczniów. Jest religią bez naczelnego boga, zakłada natomiast, że wszystko co się dzieje musi być zgodne z „ładem nieba”, czyli najwyższą zasadą regulującą porządek i harmonię wszystkich zjawisk zachodzących w świecie. Konfucjanizm określa miejsce ludzi w hierarchii społecznej oraz zasady regulujące współżycie ludzi, wychowanie, doskonalenie osobowości i mentalności człowieka. Był on dominującą filozofią w feudalnych Chinach aż do XX w. Obecnie liczbę jego wyznawców szacuje się na mniej więcej 6 mln. Oprócz wymienionych głównych religii duża liczba wyznawców wyznaje także tzw. religie pierwotne. Skupiają się oni głównie w słabo rozwiniętych regionach Afryki, Azji oraz Amazonii czy Nowej Gwinei. Istnieją również religie i ruchy religijne łączące i modyfikujące różne elementy już istniejących religii (np. sikhizm w Indiach, bahaizm w Iranie).
Religia, historia, tradycja, wyznawane wartości, sztuka i nauka, a także coś tak elementarnego jak język - składają się na dorobek materialny i duchowy społeczeństwa - tzw. kulturę
Często nie uświadamiamy sobie, jak głęboko kształtuje nas kultura.
Daje poczucie wspólnoty, wyposaża w wartości, uczy wzorów zachowań i pozwala się porozumieć.
Krąg kulturowy:
Jest to wspólnota posługująca się tym samym systemem wartości (religia oraz tradycja), tym samym (podobnym) językiem, oraz o podobnej historii (przeszłości). Na podstawie tych kryteriów wydzielić można 12 kręgów kulturowych :

- krąg angloamerykański
- krąg europejski
- krąg wschodniosłowiański
- krąg chiński
- krąg indyjski
- krąg islamski
- krąg australijski
- krąg japoński
- krąg latynoamerykański
- krąg pacyficzny
- krąg Afryki Subsaharyjskiej
- krąg Azji Południowo-Wschodniej


a) krąg europejski:

Tworzony jest przez kraje Europy Zachodniej i Środkowej. Mieszka tam 520 milionów ludzi. Poza nielicznymi wyjątkami, narody tego kręgu posługują się językami z rodziny indoeuropejskiej. Narody kręgu europejskiego wyznają chrześcijaństwo, a wartości niesione przez tą religię są powszechnie uznawane, nawet przez deklarujących areligijność. Tożsamość kręgu europejskiego wzmacnia istnienie Unii Europejskiej.

b) krąg wschodniosłowiański:

Obejmuje kraje słowiańskie, leżące na wschód od Polski: Rosję, Ukrainę, oraz Białoruś, a także dwa kraje niesłowiańskie - Gruzję i Armenię. Niektórzy do tego kręgu zaliczają również północną część Kazachstanu i europejskie kraje prawosławne, takie jak Bułgaria, Serbia, część Grecji i Cypru. Więzi buduje wyznawana religia, którą jest prawosławie, a także języki słowiańskie, różniące się od słowiańskich języków kręgu zachodniego alfabetem. Obszar całego kręgu wschodniosłowiańskiego był i nadal jest strefą wpływów politycznych i militarnych Rosji.

c) krąg anglo - amerykański:

Należą doń dwa państwa: USA i Kanada. Kultura tych krajów wywodzi się z kultury europejskiej, o czym świadczy podobieństwo języka - dominuje angielski [będący jednym z dwóch języków urzędowych w Kanadzie - obowiązuję tam również francuski], i religii, którą jest chrześcijaństwo, oraz - w jego obrębie - protestantyzm. Kultura amerykańska stanowi jednak odrębny krąg kulturowy i dziś sama wyznacza trendy rozwoju.

d) krąg Ameryki Łacińskiej  ( latynoamerykański ) :

Obejmuje on wszystkie państwa Ameryki Południowej i Środkowej, wraz z wyspami na Morzu Karaibskim. Język hiszpański jest najpowszechniejszy w Ameryce Łacińskiej, nawet w Argentynie, gdzie większość mieszkańców pochodzi z Włoch. Tylko w Brazylii ludność posługuje się językiem portugalskich. Religią panującą w tym kręgu jest katolicyzm. Nazwa "Ameryka Łacińska" wskazuje na pochodzenie tej kultury od wspólnego, łacińskiego pnia.   Ludność  tego  kręgu kulturowego  pochodzi  z Ameryki  [ Indianie ],   Europy [ konkwistadorzy i imigranci ], Afryki [ niewolnicy ], a także z Azji.

e) krąg islamski:

Do tego kręgu należą państwa arabskie Afryki i Azji, oraz kraje tureckojęzyczne Bliskiego Wschodu. Spoiwem tego kręgu jest religia muzułmańska, oraz język arabski, którym została napisana święta księga islamu - Koran. Krąg ten bardzo dynamicznie rozwija się, a religia muzułmańska zdobywa coraz więcej zwolenników. Struktury polityczne, reguły życia społecznego, prawodawstwo są ściśle regulowane przepisami religijnymi.

f) krąg Afryki Subsaharyjskiej:

Stanowi zwarty obszar leżący na południe od Sahary, potocznie zwany "Czarną Afryką". Jest jednak bardzo zróżnicowany, zarówno etnicznie jak i religijnie. Pod względem liczebności dominują wyznawcy tradycyjnych wierzeń plemiennych potem wyznawcy islamu, a następnie chrześcijaństwa, oraz religii afrochrześcijańskich.

g) krąg chiński:

Obejmuje teren Chin. Jest najbardziej licznym spośród wszystkich kręgów. Ludność porozumiewa się za pomocą języków należących do rodziny chińsko-tybetańskiej. System wartości cywilizacji chińskiej opiera się na konfucjanizmie [ doktrynie filozoficznej ustanowionej przez Konfucjusza, głoszącej między innymi szacunek dla tradycji, posłuszeństwo wobec władzy, konieczność przestrzegania norm współżycia społecznego ]. Cywilizacja chińska w rozwoju technologicznym wyprzedzała cywilizację europejską. Jednak przyjęcie przez Państwo Środka polityki izolacjonizmu, oraz późniejsze rządy partii komunistycznej, spowodowały zastój, a nawet regres cywilizacyjny.

h) krąg japoński:

Jest to najmniejszy z wszystkich kręgów - obejmuje Japonię, oraz dwa państwa Koreańskie. Narodową religią Japonii jest szintoizm, ale wielu Japończyków i Koreańczyków wyznaje buddyzm. Cechą charakterystyczną dla mieszkańców tego kręgu jest silne poczucie tożsamości narodowej. Wyznają oni również wartości takie jak honor, odwaga, oraz pracowitość.

i) krąg indyjski:
Obejmuje on Indie, Nepal, Sri Lankę, Bhutan oraz Bangladesz. Religie wyznawane w tym rejonie są bardzo zróżnicowane, od hinduizmu w Indiach, przez buddyzm w Nepalu oraz Sri Lance, do islamu w Bangladeszu.

j) krąg Azji Południowo-Wschodniej:

Należą doń państwa leżące od Myanmaru [dawna Birma] do Filipin na zachodzie, i Indonezji na południu. Łączy je wspólnota terytorium i historii, dzielą różnice językowe i religijne. W Myanmarze i Tajlandii wyznaje się buddyzm, w Indonezji, Malezji i Brunei - islam. Filipiny - będące dawną kolonią hiszpańską - są katolickie.

k) krąg australijski:

Tworzony jest przez Australię i Nową Zelandię, dawniej połączone z koroną brytyjską, co miało ogromny wpływ na kształtowanie się tego kręgu. Oba państwa cały czas prowadzą dosyć otwartą politykę imigracyjną, zatem kultury etniczna i religijna ulegają stałym zmianom.

l) krąg pacyficzny:
Jest to olbrzymi powierzchniowo obszar obejmujący wyspy Oceanu Spokojnego. Do kręgu należą Hawaje, Nowa Gwinea, Mikronezja oraz Polinezja. 
ZADANIA 
Zadanie 1 
Rozpoznaj na podstawie opisów, główne religie świata


Zadanie 2
Przedstaw na mapie świata rozmieszczenie najważniejszych religii świata według dominacji wyznawców danej religii. 
Mapy znajdują się w zakładce :  mapy konturowe - kontynenty

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz