klasa IIa i IIk - profile glebowe

Mianem pedosfery określana jest powierzchniowa, biologicznie czynna warstwa skorupy ziemskiej(do 2 m głębokości). Zachodzące w niej procesy glebotwórcze – jak np. oglejenie, bielicowanie, brunatnienie, humifikacja, torfienie, murszenie, lateryzacja – prowadzą do przekształcenia skały macierzystej w glebę, która jest powszechnie wykorzystywana przez człowieka do produkcji żywności (rolnictwo). O jakości gleby decyduje przede wszystkim ilość zawartej w niej próchnicy – im jest jej więcej, tym gleba jest bardziej żyzna.

W zależności od rodzaju skały macierzystej, klimatu, roślinności, mikroorganizmów oraz od czynników orograficznych i hydrograficznych powstawać mogą różne typy gleb:

- gleby inicjalne (litosole, regosole, arenosole, leptosole) – charakteryzują się niskim stopniem przeobrażenia skały macierzystej; występują w trudnych warunkach naturalnych (obszary wysokogórskie, polarne, pustynne); praktycznie nie nadają się pod uprawę;  wyjątkiem są rędziny, które powstają na podłożu węglanowym, np. wapiennym, i często bywają urodzajne;



- gleby glejowe (glejosole) – tworzą się na terenach podmokłych (często zamarzających – wieloletnia zmarzlina); są mało urodzajne;
 

- gleby bielicowe (podzole) – powstają w środowisku kwaśnym, głównie na piaskach, w pasie borealnym; występują w podłożu lasów iglastych; na ogół nie są urodzajne;
 

- gleby brunatne (kambisole) – tworzą się przeważnie na glinach, w wilgotnym klimacie strefy umiarkowanej; występują w podłożu lasów liściastych i mieszanych; zaliczają się do gleb urodzajnych;
 

 - gleby płowe (luwisole) – powstają na lessach i glinach w pasie subborealnym, cechują się wymyciem do niższego poziomu minerałów ilastych, co odróżnia je od gleby brunatnych; są też od nich mniej urodzajne;

- czarnoziemy – to bardzo żyzne gleby wytworzone na podłożu lessowym; są charakterystyczne dla obszarów suchych – trawiastych stepów strefy umiarkowanej;

 

 - szare gleby leśne (szaroziemy) – podobne do czarnoziemów, ale występują na obszarach chłodniejszych; zawierają znacznie mniej próchnicy i przez to nie są tak bardzo urodzajne;

- gleby kasztanowe (kasztanoziemy) – tworzą się na podłożu lessowym, w klimacie bardziej gorącym niż czarnoziemy; jako gleby znacznie wysuszone wymagają nawadniania w czasie uprawy;

- gleby cynamonowe (kalcisole) –  powstają ze skał węglanowych i są typowe dla regionu śródziemnomorskiego; na ogół urodzajne;

- buroziemy i gleby szarobure (gipsosole) – występują na obszarach półpustynnych w pasie subborealnym i subtropikalnym; cechują się dużym zasoleniem, co znacznie obniża ich żyzność.

- żółtoziemy i czerwonoziemy (akrisole, nitozole) – tworzą się w wilgotnym klimacie zwrotnikowym (monsunowym) i równikowym; mają charkterystyczną rdzawą barwę (na skutek silnego wymywania krzemionki w glebie pozostają głównie związki żelaza); są urodzajne;
 

- lateryty (plintosole) – występują w pasie tropikalnym, na obszarach objętych porą suchą i deszczową; wielokrotne nawilżanie i wysuszanie prowadzi do powstania twardej pokrywy laterytowej; raczej mało urodzajne.
 

Występowanie w/w typów gleb (z wyjątkiem gleb inicjalnych górskich) związane jest ze strefami klimatycznymi. Oprócz tego istnieją też gleby astrefowe, które tworzą się niezależnie od szerokości geograficznej:

- mady (fluwisole) – zbudowane z osadów naniesionych przez wodę; najczęściej występują w dolinach rzek, poza tym u wybrzeży mórz i jezior; przeważnie są bardzo urodzajne;

- gleby bagienne (histosle) – tworzą się w wilgotnych zagłębieniach terenu; w zależności od środowiska mogą to być gleby torfowe, mułowe, murszowe i in.; na ogół są żyzne, choć niekiedy bywają zbytnio zawilgocone; do gleb pobagiennych zaliczają się czarne ziemie – są one znacznie osuszone i dzięki temu bardziej wartościowe;

- gleby słone (sołońce, sołonczaki) – występują głównie w klimatach suchych, w sąsiedztwie solnisk; ze względu na duże zasolenie, rzadko są wykorzystywane do celów rolniczych;

- gleby antropogeniczne (industrioziemy, urbisole, hortisole i in.) – przekształcone działalnością człowieka; przeważnie są to gleby zdegradowane przez przemysł (industrioziemy) lub zabudowę miejską (urbisole); trzeba też jednak pamiętać o glebach, na które człowiek wpływa pozytywnie, np. użyźnianych na wiele sposobów glebach ogrodowych (hortisolach).